Tiền ảo cướp giật: Thảo luận về xác định tư pháp và thuộc tính tài sản

Giới thiệu

Trong những năm gần đây, Bitcoin, Ether, Tether và các loại tiền ảo khác ngày càng trở nên quen thuộc với công chúng. Những tài sản số này tuy thể hiện dưới dạng mã và dữ liệu, nhưng do giá trị, tính chuyển nhượng và tính độc quyền của chúng, thực chất sở hữu những đặc điểm cốt lõi của tài sản. Tại Trung Quốc, mặc dù các chính sách liên quan đã rõ ràng cấm tiền ảo được sử dụng và lưu thông như tiền tệ hợp pháp cũng như cấm đầu cơ, nhưng trong thực tiễn tư pháp, chúng đã được nhìn nhận một cách phổ biến như "hàng hóa ảo đặc thù" hoặc "tài sản dạng dữ liệu".

Trong các vụ án hình sự, các hoạt động tội phạm liên quan đến tiền ảo đang có xu hướng gia tăng, chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực lừa đảo, trộm cắp và tội phạm máy tính. Tuy nhiên, các vụ án thu thập tiền ảo trực tiếp thông qua bạo lực hoặc đe dọa tương đối hiếm. Do đó, vụ cướp Bitcoin xảy ra tại Yichun, Giang Tây vào năm 2021 đã thu hút được sự chú ý rộng rãi, trở thành một trường hợp điển hình trong thực tiễn tư pháp, cung cấp tham khảo quan trọng cho việc định tính và xử phạt tài sản mã hóa trong các vụ án hình sự.

Một, Tóm tắt vụ án: Một kế hoạch cướp Bitcoin chưa thành công

Vào tháng 5 năm 2021, do thua lỗ trong việc đầu tư tiền ảo, Lai nào đó biết rằng thầy Peng sở hữu ít nhất 5 bitcoin (mỗi bitcoin lúc đó trị giá khoảng 255.000 nhân dân tệ), đã nảy sinh ý định cướp. Anh ta đã đăng bài trên mạng để tìm đồng phạm, và một người nào đó đã chủ động phản hồi. Sau khi gặp nhau ở Nghĩa Xuyên, hai người đã lập kế hoạch cướp chi tiết tại khách sạn.

Họ chuẩn bị triệu tập ít nhất 4 người tham gia, lấy lý do đầu tư để dụ mục tiêu đến địa điểm hẻo lánh, sau đó dùng dây ni lông để kiểm soát nạn nhân, yêu cầu tài khoản và mật khẩu Bitcoin. Để làm điều này, Lại còn chuẩn bị 7 sợi dây ni lông và tiếp tục liên lạc với các người tham gia tiềm năng khác.

Tuy nhiên, cảnh sát đã nhanh chóng hành động dựa trên manh mối, bắt giữ hai người tại chỗ vào chiều ngày 11 tháng 5, khiến cho kế hoạch phạm tội chưa được thực hiện đã bị chấm dứt.

Tòa án cấp một xác định hai người cấu thành tội cướp, lần lượt phạt Lai ba năm và Hướng một năm tù giam, và phạt tiền. Tòa án cấp hai lại cho rằng vụ án thuộc giai đoạn chuẩn bị cướp, không gây ra thiệt hại thực tế, và việc xác định giá trị của bitcoin còn nghi ngờ, vì vậy đã sửa án phạt Lai một năm sáu tháng và Hướng chín tháng, giảm nhẹ đáng kể hình phạt.

Hai, xác định tội danh cướp tiền ảo

Tranh chấp cốt lõi của vụ án này là: Việc cướp Tiền ảo Bitcoin có cấu thành tội "cướp tài sản" theo nghĩa của Bộ luật Hình sự hay không?

Bản án cuối cùng của tòa án đã đưa ra câu trả lời khẳng định.

Tội cướp tài sản là hành vi chiếm đoạt tài sản công và tư bằng bạo lực, đe dọa và các phương tiện khác. Mặc dù Bitcoin về bản chất là một chuỗi dữ liệu mã hóa, nhưng nó có khả năng trao đổi, có thể chuyển nhượng và có giá trị trên thị trường thực, phù hợp với ba đặc điểm của "tài sản theo nghĩa rộng": khả năng quản lý, khả năng chuyển nhượng, giá trị.

Tòa án cấp phúc thẩm đã trích dẫn các tài liệu của các cơ quan liên quan, xác định Bitcoin là "hàng hóa ảo cụ thể", mặc dù không có vị thế tiền tệ, nhưng thuộc về "tài sản dạng dữ liệu" cần được pháp luật bảo vệ. Do đó, cướp Bitcoin về bản chất không khác gì so với cướp tiền mặt hoặc tài sản vật chất truyền thống, cũng xâm phạm lợi ích tài sản của người khác.

Mặc dù trong vụ án này tội phạm chưa thể thực hiện, nhưng hành vi của bị cáo đã cấu thành chuẩn bị tội phạm. Họ không chỉ chuẩn bị công cụ phạm tội mà còn lập kế hoạch chi tiết, phù hợp với các yếu tố cấu thành của tội chuẩn bị cướp. Tòa án kết hợp với các giải thích tư pháp liên quan, cuối cùng xác định hành vi của họ cấu thành tội cướp, nhưng đã áp dụng hình phạt nhẹ hơn.

Ba, xem xét hình phạt cho tội phạm tiền ảo: xác định giá trị tài sản là điều quan trọng

Trong các vụ cướp liên quan đến tiền ảo, ngoài việc xem xét cách thức hành động, việc xác định "số tiền cướp" cũng là một trong những cơ sở quan trọng để định hình mức án. Tuy nhiên, làm thế nào để định giá chính xác tài sản mã hóa trở thành một vấn đề lớn trong thực tiễn tư pháp.

Tòa án cấp một căn cứ vào giá thị trường của Bitcoin vào thời điểm xảy ra vụ án (khoảng 25,5 triệu đồng/đồng) để cho rằng bị cáo có ý định cướp ít nhất một đồng coin, thuộc "số lượng đặc biệt lớn", do đó bị xử phạt nặng. Nhưng tòa án cấp hai đã đưa ra quan điểm khác:

1. Vụ án chưa vào giai đoạn thi hành, chưa thực sự thu được tài sản.
2. Bitcoin không có thị trường giao dịch hợp pháp trong nước, việc xác định giá cả thiếu tiêu chuẩn rõ ràng.
3. Việc kết tội tội cướp phải dựa trên số tiền thực tế đã cướp được, giai đoạn âm mưu khó có thể xác định chính xác giá trị.

Tòa án phúc thẩm chỉ ra rằng, việc xác định giá trị của tài sản tiền ảo nên tuân theo nguyên tắc "bù đắp tổn thất", lấy tổn thất thực tế của nạn nhân làm cơ sở chính, chủ yếu tham khảo các yếu tố sau:

1. Giá mua của nạn nhân: Ưu tiên xem xét, phản ánh chính xác nhất tổn thất thực tế.
2. Giá giao dịch tại thời điểm xảy ra vụ việc: Nếu không có hồ sơ mua hàng, có thể tham khảo giá tức thời trên các nền tảng nước ngoài tại thời điểm vi phạm.
3. Giá bán đồ ăn cắp: nếu có, có thể được sử dụng làm cơ sở hỗ trợ.

Tòa án cũng nhấn mạnh rằng, mặc dù nước ta không công nhận vị thế tiền tệ của Bitcoin, nhưng không cấm cá nhân sở hữu và chuyển nhượng. Do đó, việc nạn nhân sở hữu hợp pháp các tài sản ảo nên được pháp luật bảo vệ.

Cuối cùng, tòa phúc thẩm không áp dụng hình phạt tăng nặng "số lượng lớn", mà xem xét tổng thể mức độ nguy hiểm, phương thức và rủi ro thực tế trong giai đoạn chuẩn bị cướp, đã đưa ra phán quyết tương đối nhẹ nhàng cho hai bị cáo, thể hiện thái độ lý trí và thận trọng của cơ quan tư pháp khi xử lý các vụ án tội phạm tài sản mới.

Bốn, Kết luận: Triển vọng tương lai của bảo vệ pháp lý tài sản mã hóa

Bản án này không chỉ cung cấp một ví dụ hướng dẫn cho các vụ án cướp liên quan đến tiền ảo, mà còn truyền tải một thông điệp rõ ràng: Tính chất tài sản của tiền ảo đã được công nhận rộng rãi trong thực tiễn hình sự của Trung Quốc.

Trong khuôn khổ pháp luật hiện hành, mặc dù các tài sản mã hóa như Bitcoin không có thuộc tính tiền tệ, nhưng giá trị tài sản của chúng đã được công nhận rõ ràng. Dù là thông qua lừa đảo, trộm cắp, kiểm soát trái phép hệ thống máy tính, hay tống tiền, cướp bóc bằng vũ lực, miễn là người thực hiện hành vi có mục đích chiếm hữu trái phép, thì sẽ bị coi là phạm tội liên quan đến tài sản.

Với sự phát triển sâu rộng của nền kinh tế số, các vụ án hình sự liên quan đến tài sản mã hóa sẽ có xu hướng đa dạng hóa, các cơ quan tư pháp sẽ phải đối mặt với nhiều vụ án và tranh chấp mới. Hệ thống pháp luật trong tương lai cần làm rõ hơn về thuộc tính pháp lý của tiền ảo, tiêu chuẩn định giá thị trường và ranh giới giữa dữ liệu và tài sản, nhằm xây dựng các quy tắc phán quyết tư pháp thống nhất và ổn định hơn. Đồng thời, các chuyên gia cũng cần liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức trong lĩnh vực mã hóa để có thể ứng phó tốt hơn với các vấn đề pháp lý liên quan.

Có thể dự đoán rằng, tài sản mã hóa sẽ dần dần nhận được nhiều sự công nhận và bảo vệ pháp lý hơn, và bất kỳ hành vi nào xâm phạm quyền lợi hợp pháp của người sở hữu nó cũng sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc theo pháp luật.